تحلیل نسبت فرهنگ عمومی و بنیادی بوییان بر اساس نظریۀ سه‌وجهی فرهنگ

پژوهش پیش رو به تحلیل نسبت دو لایۀ فرهنگ عمومی و بنیادی در جامعۀ تحت حاکمیت آل بویه در سه شاخۀ فارس، جبال و عراق عرب بر اساس نظریۀ سه‌وجهی فرهنگ می‌پردازد. در این پژوهش، لایه‌های فرهنگ عمومی و بنیادی آل بویه به‌صورت یک سیستم، یعنی سیستم فرهنگ در نظر گرفته شده و تحلیل گردیده است. به منظور انتخاب چارچوب نظری برای تحلیل موضوع، از یک روش تحقیق الگویی که به تبیین چیستی و چرایی این دو لایه می‌پردازد استفاده شده و با ترسیم جدولی سه‌بعدی، به شناسایی و تعیین مصادیق خانه‌های جدول پرداخته شده است. مزیت روش انتخاب شده، به‌کارگیری مبانی تازۀ معرفت‌شناختی است که در این پژوهش با استفاده از آن، فرهنگ عمومی و بنیادی بوییان و نوع ارتباط و چگونگی تعامل آن دو، نسبت به یکدیگر تحلیل شده‌اند. دستاورد پژوهش گویای آن است که دو لایۀ فرهنگ بنیادی و عمومی بوییان، نسبت به یکدیگر خصلت زیربنایی ـ روبنایی دارند و در تعاملی به شدت تنگاتنگ با یکدیگرند. به دیگر سخن، فرهنگ بنیادی این دوره که حکم زیر بنا را دارد، خطوط اصلی نظام اعتقادی ـ ارزشی ایشان را ترسیم کرده و شکل عملیاتی و اجرایی شدۀ آن در فرهنگ عمومی که در حکم روبناست انعکاس یافته است. به بیان دیگر، اگر به دقت و بر پایۀ شواهد به تحقیق در فرهنگ بنیادی و عمومی سده‌های چهارم و پنجم در عراق عرب و غرب ایران پرداخته شود، به روشنی شاهد التقاطی و تلفیقی بودن لایۀ فرهنگ بنیادی (اسلامی ـ زرتشتی) و انعکاس آن در لایۀ عمومی به شکل تأثیرگذاری شدید فرهنگ ایران عصر ساسانی خواهیم بود. در این راستا، اطلاعات موجود با تکیه بر اسناد و منابع کتابخانه‌ای و مبتنی بر رویکرد تحلیلی ـ توصیفی گردآوری شده است.